Tijdens het EO-radioprogramma Geld of je Leven legde Jeroen Dijsselbloem, burgemeester van Eindhoven, de kaarten op tafel over de groei in de Brainportregio. Met ASML als economische motor staat de regio voor immense uitdagingen op het gebied van infrastructuur, onderwijs en leefbaarheid. De balans tussen economische groei en sociale duurzaamheid lijkt fragieler dan ooit.
De kracht van Brainport ligt in samenwerking, opgebouwd sinds de jaren ’90. Onderling vertrouwen en gezamenlijke investeringen tussen overheid en bedrijfsleven vormen het fundament. Het zogeheten captainsoverleg, waarin CEO’s van grote bedrijven en vertegenwoordigers van de overheid elkaar regelmatig bijpraten, speelt hierin een sleutelrol. Dit netwerk vormt de basis van het Brainportmodel, dat bedrijven zoals ASML de ruimte geeft om te blijven groeien. Maar de schaduwzijde van deze groei wordt steeds duidelijker zichtbaar.
ASML wil zijn personeelsbestand verdubbelen van 22.000 naar 44.000 banen, met een veelvoud daarvan bij toeleveranciers. Het is een ambitie die niet alleen kansen biedt, maar ook een enorme druk legt op de regio. Veldhoven en Eindhoven kampen nu al met overvolle infrastructuur, een tekort aan woningen en een gebrek aan voorzieningen. Een gedeeltelijke oplossing lijkt te liggen in de oprichting van een tweede campus in Eindhoven, maar ook dat roept de vraag op of de regio de benodigde groei wel aankan. Dijsselbloem is helder: ‘Stop het geld niet in ASML, maar in de regio.’ Hij benadrukt daarbij dat het bedrijfsleven zelf een actieve rol moet spelen in deze investeringen.
Het bedrijfsleven lijkt die boodschap deels ter harte te nemen. Tot nu toe is er 219 miljoen euro gereserveerd voor investeringen in publieke voorzieningen zoals woningbouw, infrastructuur, onderwijs en een sociaal programma. Toch blijft dit een druppel op de gloeiende plaat, zeker gezien de enorme opgave: de bouw van 100.000 extra woningen en minstens 20 nieuwe basisscholen. De keerzijde van deze groei is dan ook de toenemende druk op de leefomgeving. Niet alleen Eindhoven en Veldhoven, maar ook omliggende dorpen zoals Maarheeze zien de gevolgen. In Maarheeze, waar de bevolking mogelijk verdrievoudigt, groeit de angst voor overbelasting van voorzieningen en het verlies van het dorpskarakter. Ook in Eindhoven rijst de vraag wie toegang krijgt tot de nieuwe woningen. ‘Er is een enorme vraag naar mbo-banen,’ benadrukt Dijsselbloem; ‘en dat betekent dat we huizen moeten bouwen die betaalbaar zijn voor deze groep.’
De benodigde investeringen in publieke voorzieningen leggen een grote druk op gemeenten en het bedrijfsleven. Dijsselbloem blijft dan ook voorzichtig over het zogeheten project Beethoven: ‘Toen we de deal sloten met het kabinet, ging bij ons de champagne niet open.’ Het risico op oververhitting van de regio is groot. Het succes van deze plannen zal afhangen van de bereidheid van alle betrokkenen – overheid, bedrijfsleven én inwoners – om samen te investeren in een toekomst waarin groei niet alleen winst, maar ook welzijn oplevert. En juist dat is in de woorden van Dijsselbloem ‘een enorme opgave.’
De groei-opgave vormt ook het onderwerp van ons meerjarenprogramma. Gastprogrammamaker Anne Seghers bijdrage onderzoekt in 2025 hoe de regio zich heeft ontwikkeld en hoe Architectuurcentrum Eindhoven met de in kaart gebrachte perspectieven kan bijdragen aan een visie op de toekomstige groei van Brainport. De volgende bijeenkomsten staan gepland op:
Bijeenkomst 1: do 13 februari 2025,16.00-18.00 Auditorium Natlab;
Bijeenkomst 2: do 13 maart 2025, 16.00-18.00 Auditorium Natlab;
Excursie/bijeenkomst 3: do 5 juni, 9.00-18.00 uur: excursie regio/Helmond;
Bijeenkomst 4: do 18 september 2025, 16.00-18.00 Auditorium Natlab.
Slotbijeenkomst: ma 8 december 2025 (verjaardag Architectuurcentrum: 30 jaar), 19.30-22.00 Auditorium Natlab.
Datum bericht: 6 januari 2025
Tekst: Stan Jansen
Foto: Mitchell van Eijk