Wandeling: Woensel-West, Vredeoord en Strijp
De coronapandemie houdt ons nog even op afstand… Helaas kunnen we de geplande wandelingen nog niet op de agenda zetten. Als pleister op de wonde een speciale digitale rondleiding door een dynamisch stukje Eindhoven. Een wandeling van Woensel-West via Vredeoord, naar Strijp-R en -T, langs opmerkelijke en erg uiteenlopende projecten. Onder korte beschrijvingen van de architectuur en het erfgoed met verwijzingen naar interessante links… De wandeling start bij de Christelijk Nationale School aan de Galileistraat 2 in Woensel-West (afbeelding) en duurt 1-1,5 uur.
Deel 1: kleurrijk Woensel-West
De laatste jaren heeft de stadse volkswijk Woensel-West een enorme verandering ondergaan. De wijk had een slechte reputatie, maar stapje voor stapje is het imago van de wijk totaal veranderd. Momenteel is het een levendige, kleurrijke hippe wijk met bijzondere architectuur. In de wijk verrezen de afgelopen jaren enkele opmerkelijke paviljoens, zoals Baeken MMXII ontworpen door Bas Termeer, de Verheven Huisjes van architectenbureau Bygg en het onlangs opgeleverde circulaire paviljoen KEVN.
De Christelijk Nationale School (CNS) werd ontworpen door architect W.H Hanrath (1867-1932). De CNS school aan de Galileistraat 2 is opgeleverd in 1930 en heeft in 2001 de status van rijksmonument gekregen. Deze school is één van de CNS scholen die Phillips heeft meegefinancierd. Veel Phillips-personeel kwam van boven de rivieren en wilde hun kinderen naar een christelijke school sturen. De school is een zogenaamde corridor- of gangschool waarbij de klaslokalen aan een lange gang zijn gesitueerd. De entree bevindt zich in een verticaal bouwkundig volume waarin zich ook de trap naar de bovenverdiepingen bevindt. Door het hoge bouwkundige volume en door de strategische ligging is de school een belangrijk oriëntatiepunt in de straat.
Bovendien markeert deze school de begrenzing van de woonbuurt voor het hoger opgeleide personeel van Philips rondom het Humboldtplein, gerealiseerd in de jaren 1929-1930. De stedenbouwkundige structuur van deze buurt is opgenomen als bijzonder historisch stedenbouwkundig gebied in de Cultuurhistorische Waardenkaart van Eindhoven.
Yingyi Luo en Erik Slijpen zijn de initiatiefnemers van KEVN (Kelderman en van Noort). Ze transformeren samen met woningcorporatie Trudo de CNS school tot culturele ontmoetingsplek met ateliers, drie expositieruimtes en horeca in een eigenzinnig paviljoen. Dit paviljoen is door KEVN samen met architectenbureau Superuse Studios ontwikkeld. Bijna alles in deze uitbouw heeft wel een eigen verhaal. De spanten zijn afkomstig van een oude varkensstal en de betonplaten komen van Strijp-S. De bank in de bar is opgepikt bij een failliet kegelcentrum en de dubbele deuren stonden op Marktplaats. De waterdoorlatende tegels aan de voorkant zijn van Rain(a)Way, een Eindhovense ontwerp- en adviesbureau dat tevens zijn studio heeft gevestigd in het pand.
Wandel van dit paviljoen naar de voorkant van het schoolgebouw en vervolgens naar de Humboldtstraat en naar het Humboldtplein. Wandel vervolgens via de Torricellistraat naar de Edisonstraat, het hart van Woensel-West. Aan deze straat liggen enkele opmerkelijke projecten die het resultaat zijn van de grote wijkvernieuwingsoperatie die sinds 2011 is gestart.
Woensel-West is grotendeels in de jaren 1930-1940 is gebouwd. De sterke groei van Philips zorgde voor een toestroom van arbeiders en een grote vraag naar woonruimte. Vanaf 1924 nam de gemeente en Philips in deze wijk het voortouw bij de realisatie van arbeiderswoningen. Toenmalig directeur Gemeentewerken G.C. Kools (1892-1961) ontwierp het plan. Hij tekende een wijk met arbeiderswoningen die helder is geordend langs een brede centrale as, de Edisonstraat, met daarin opgenomen een tweetal pleinen: het Edisonplein en Celsiusplein.
De oorspronkelijke arbeiders vertrokken in de jaren ‘60 en ‘70 massaal uit de wijk. Velen waren overbodig geraakt door de opkomende automatiseringsprocessen in de fabrieken. Ze maakten plaats voor de komst van immigrantenfamilies die werden aangetrokken door de beschikbare arbeiderswoningen met lage huren.
Vanaf de jaren 80 verslechterde het leefklimaat in Woensel-West snel en bereikte een dieptepunt toen het jarenlang gekenmerkt werd door drugshandel, overlast en prostitutie. Het zorgde ervoor dat Woensel-West in 2007 werd aangemerkt als een van de 40 slechtste wijken in Nederland, ondanks een forse renovatie en sloopoperatie die in de jaren ‘80 werd uitgevoerd door de toenmalige woningcorporaties. ‘Omdat smaken verschillen’, luidde de titel van het visiedocument waarmee de gemeente Eindhoven besloot in 2002 de problemen in Woensel-West aan te pakken. Deze aanpak was aanvankelijk vooral gericht op fysieke ingrepen. Slopen en bouwen alleen bleken niet genoeg om de problemen in de wijk structureel te verbeteren, het imago te veranderen en bewoners vooruit te helpen. Vanaf 2011 verschoof de aandacht naar de wijkbewoners. Dit leidde tot een nieuwe visie op de wijkverbetering die gedragen wordt door bewoners, bewonersorganisaties, gemeente Eindhoven en woningcorporatie Trudo. Zij werken nauw samen in de Buurtonderneming Woensel-West, kartrekker van de wijkvernieuwing. Ondersteund door andere woningcorporaties, ondernemers en maatschappelijke organisaties. De wijkvernieuwing in Woensel-West rust sindsdien op drie 3 pijlers: focus op emancipatie (iedereen doet mee); verandering van decor (kleurrijke nieuwbouw, architectuur); verbetering van imago (beeldvorming in de media).
In 2015 schreef Trudo een ontwerpprijsvraag uit om de eerste twee van totaal zestien strategische hoeken in de Edisonstraat architectonisch te verbijzonderen. Het eerste winnende ontwerp voor de hoek Baekelandplein werd gemaakt door Bas Termeer, getiteld BAEKEN MMXII. Het ontwerp bestaat uit een bewoonbare rode sculptuur met balkon, uitbouw, erker en schoorsteen, die omgeven wordt door een stalen constructie die de geabstraheerde contour van een huis met zadeldak vormt. Het stalen kader is ingevuld met een kant geweven voile.
De nieuwe woonbuurt Volta Galvani werd ontworpen door Geurst & Schulze architecten voor Trudo / DNC Vastgoedontwikkeling. Langs de Edisonstraat zijn werk- en winkelruimten gesitueerd die gekoppeld kunnen worden aan de erboven gelegen woningen. Via een monumentale poort is een autovrij woongebied ontsloten. Dit bestaat uit een binnenstraat met grondgebonden woningen, die leidt naar een nieuwe spilschool ‘t Palet aan de Wenckebachstraat, ontworpen door MAG Architecten. De gekleurde gevels aan de binnenstraat, die de individualiteit van de woningen benadrukken, dragen bij aan een stedelijk gevoel dat verwijst naar steden rond de Middellandse Zee. Het complex werd genomineerd voor de Dirk Roosenburgprijs 2015, de architectuurprijs van de gemeente Eindhoven.
Wandel via de Edisonstraat naar het Edisonplein, hier bevindt zich het project ‘Verheven huisjes’
Verheven huisjes (afbeelding) ontworpen door Bygg Architecture. Dit project was in 2017 de winnaar van een prijsvraag die woningcorporatie uitschreef en is, net als Baeken MMXII, een van de architectonische verbijzonderingen op de straathoeken van de Edionstraat.
De 1e en 2e Franklinstraat zijn voorzien van een bijzondere bestrating. Het lijnenspel refereert aan een printplaat met bijbehorend lijnenpatroon, soldeerpunten en condensatoren. Hiermee wordt verwezen naar het technische verleden van de voormalige Philips-arbeiderswijk. Ontwerp: Buro Sant & Co.
Wandel verder over de Edisonstraat in westelijke richting naar kleurrijke projecten Celsius-Van der Bildt en Celsius-Snellius.
Rond het Celsiusplein vervangt woningcorporatie Trudo zo’n 400 oude woningen. Naast nieuwe woningen komen hier bedrijfsruimten voor de creatieve ondernemers. Trudo zet in op een kleurrijke wijk waar een bloeiend straatleven, zelfredzaamheid en ontmoeting belangrijke thema’s zijn. Voor de ruimtelijke vertaling van deze visie hebben Tarra Architectuur & Stedenbouw en Buro Lubbers gezamenlijk een stedenbouwkundig plan opgesteld.
Celsius-Van der Bildt, fase 1, is in 2017 opgeleverd en werd meteen genomineerd voor de Dirk Roosenbrugprijs, de gemeentelijke architectuurprijs. Fase 2, Celsius-Snellius, werd in 2019 opgeleverd. De kleurrijke woningen omsluiten een binnengebied: de nieuwe Snelliushof. Dit plan is ruimer van opzet met veel groen en met meer openbare ruimte. Daaromheen verrijst de nieuwbouw met uiteenlopende woningen: kleinere woonunits met één slaapkamer, ruime gezinswoningen met drie slaapkamers en een aantal extra grote woningen met een derde bouwlaag. De opmerkelijk gekleurde muren zijn ontworpen door Niels Bakkerus (afbeedling). Momenteel wordt bij fase 3, Celsius Van der Heijde, voorbereid om te kunnen starten met bouwen. Bij fase 4, het Celsiusplein, worden momenteel de oude huizen gesloopt om in 2021 ook te kunnen starten met bouwen.
Wandel via de Snelliushof naar de Newtonstaat, sla hier linksaf. Wandel via de Newtonstraat richting Vredeoord, herkenbaar aan het voormalige Philips kantoorpand VB. De hekken rond Vredeoord zijn inmiddels verdwenen. Steek de Pieter Zeemanstraat over en wandel via ‘Douglashout’ naar ‘Loofhout’, de centrale straat op Vredeoord.
Deel 2: groen Vredeoord
Vredeoord, complex V in Philips jargon, ligt pal naast Woensel-West. Hier bouwde Philips sinds de jaren zestig een aantal kantoren, met als meest markante landmark gebouw VB. In 2011 kondigde Philips aan Vredeoord te zullen verlaten. Woningcorporatie Trudo kocht het terrein. Enkele kantoortorens werden gesloopt en met de herontwikkeling zette corporatie in op een kindvriendelijke, groene, duurzame en sociale wijk. Buro Lubbers ontwierp een stedenbouwkundig plan en inrichtingsconcept voor het voormalige Philips-kantorenpark Vredeoord. Binnen een groen raamwerk worden 300 woningen ingepast. Het zal resulteren in een nieuwe wijk met een mix aan sociale huurwoningen, ontworpen door Hilberink Bosch architecten, koopwoningen en woningen die in collectief en particulier opdrachtgeverschap worden ontwikkeld. Bijvoorbeeld de projecten Meer & Deel (ATTB), Pais en Vree (MAG Architecten) en CPO Natural Beauty (FAAM).
De kantoortoren van Philips Nederland (VB) werd in 1963/64 gebouwd, en staat op de lijst om te worden aangemerkt als rijksmonument (afbeelding: luchtopname 1963 / Eindhoven in Beeld). Het ontwerp is van architectenbureau Roosenburg, Verhave, Luyt, De Iongh. Bij de opening in december 1964 noemde L. de Kok, destijds directeur van Philips Nederland, dit nieuwe hoofdkantoor het ‘mooiste gebouw van Eindhoven’ en beschouwde het als een ‘show-piece’ voor binnenlandse en buitenlandse relaties vanwege alle toegepaste Philipstechniek en -producten.
De architectuur van gebouw VB is bijzonder. Het 68 meter hoge kantoortoren heeft een langgerekte plattegrond van 7 bij 30 meter en werd uitgerust met de destijds meest moderne voorzieningen zoals: buizenpost, volautomatische luchtverwarming, een volledig verrijdbare glazenwasinstallatie en een parkeerplaats voor zo’n 300 voertuigen. Bij invallende duisternis veranderde het gebouw jarenlang in een ‘muur van licht’ door de toepassing van de vele Philips tl-buizen.
VB bestaat uit twee architectonische volumes. De meer algemene, publieke functies bevonden zich in het lage bouwvolume. De besloten kantoorfuncties waren ondergebracht in de hoogbouw. De constructie van deze hoogbouw is bijzonder. De kantoorvloeren worden niet gedragen door kolommen, maar zijn bevestigd aan stalen hangstijlen. Hierdoor zijn de kantoorvloeren open en vrij indeelbaar. De Raad van Bestuur besloot al in 1962 dat het gebouw moest worden verfraaid met beeldende kunst en stelde daarvoor destijds een genereus bedrag van 50.000 gulden voor beschikbaar voor werken van kunstenaars als Lex Horn, Wally Elenbaas en Daan Wildschut. Gebouw VB krijgt binnenkort de status van rijksmonument.
Wandel via Loofhout richting in westelijke richting.
Cabana Basata is een demontabele en verplaatsbare woonunit gemaakt van Eindhovens hout dat onder meer afkomstig is uit het Philips de Jongh wandelpark. De woning wordt bewoont door de familie Van Duuren, en stond aanvankelijk op het NRE-terrein. Alle gezinsleden hebben mee gedacht, ontworpen en meegebouwd. Het huis is niet van te voren uitgetekend. Een partij tweedehands glas en enkele deuren van de sloop zijn bijvoorbeeld gebruikt. Zo is het project als het ware tijdens de bouw organisch geroeid.
Naast VB is er nog een voormalig Philipskantoorgebouw op Vredeoord. Aan de Groenewoudseweg bevindt zich VS opgeleverd in 2003. Dit werd oorspronkelijk ontworpen door JHK architecten in opdracht van Philips Vastgoed. VS krijgt een nieuwe bestemming als woongebouw Living Vredeoord. Uiteindelijk worden er 166 appartementen gerealiseerd. Het bestaande gebouw blijft herkenbaar: de zandkleurige natuursteen wanden blijven in tact, het glas en de grijze aluminium kozijnen blijven de belangrijkste gevelmaterialen, maar het gebouw wordt voorzien van uitgekiend geplaatste balkons en terrassen en tuinen. Het ontwerp van deze herbestemming is van Pauwert Architecten.
Wandel sla aan de het eind van Loofhout rechtsaf en loop via ‘Naaldhout’ naar de weg Vredeoord. Sla hier linksaf en loop richting het spoorviaduct. Ga onder het viaduct door en wandel verder over de Bezuidenhoutseweg…
In de hoek van het kruispunt staat een klein, maar bijzonder kunstwerk: een herinnering aan het feit dat hier de eerste spade de grond in ging voor de realisatie van het hoogspoor. In de jaren 1947-1953 is deze spoordijk aangelegd. Het hoogspoor was een infrastructurele oplossing voor de hinderlijke verkeersopstoppingen bij de vele spoorwegovergangen in Eindhoven. Deze gedenkzuil is ontworpen door van Jan van Eyl (1926-1996) en dateert uit 1953. Het spoorviaduct is in 2012 door straatkunstenaar Wladimir Manshanden voorzien van een naambordje: Paradijs.
Aan de Bezuidenhousteweg liggen tien zogenaamde Oostenrijkse woningen. Omdat Philips in de naoorlogse jaren bleef groeien werd de behoefte aan woningen werd steeds groter. In maart 1949 sloot het bedrijf daarom een deal met twee Oostenrijkse firma’s. Philips kreeg 400 woningen in ruil voor aardappels en gloeilampen van Philips. De meeste zijn geplaatst in de wijk Doornakkers en in Stratum (Schuttersbosch). Hier in Strijp werden tien Oostenrijkse woningen geplaatst. Deze woningen worden binnenkort aangemerkt als gemeentelijk monument. De woningen zijn nog vrijwel in originele staat, behalve de kleur. Die was oorspronkelijk donkerbruin-zwart.
De Oostenrijke woningen liggen pal tegenover het Philips De Jongh wandelpark (afbeelding). In 1920 werd het door Anton Philips (1874-1951) en zijn vrouw Anne Philips-de Jongh geschonken aan de inwoners van gemeente Eindhoven. Het huidige park werd aangelegd naar plannen van D.F. Tersteeg (1876-1942), en was in 1929 gereed. Hij transformeerde het reeds bestaande productiebos in een wandelpark in Engelse landschapstijl met open ruimtes, slingerende paden en een fraaie combinatie van solitaire en geclusterde boompartijen. Het park functioneert als een belangrijke groene long voor Eindhoven, en wordt intensief gebruikt voor ontspannen wandelingen.
Wandel verder naar het kruispunt Bezuidenhousteweg/Elburglaan/Zwaanstraat
Deel 3: opmerkelijk Strijp-R
Philips ontwikkelde Strijp-R met name voor de productie van televisiebeeldbuizen. Een aantal oudere gebouwen is herbestemd. Het bekendst is gebouw RK, gebouwd in de jaren 1946-1948-1950, werden keramische elementen geproduceerd. Hier is de internationaal bekende ontwerper Piet Hein Eek gevestigd. Hij heeft er zijn eigen productiefabriek, een kantoor, expositieruimte, een ruime winkel en een restaurant. Misschien wel de meest verrassende erfenis uit de tijd van Philips is een aantal forse bomen aan de rand en op het terrein. Deze zijn aangeplant op initiatief van de oude ‘meneer Frits’ die heilig overtuigd was van de stimulerende werking van groen rond de werkplek.
Strijp-R is inmiddels een populaire woonwijk met bijzondere architectuur ontwikkeld door Amvest. Deze ontwikkelaar kocht het terrein van Philips. In 2009 maakten de architectenbureaus diederendirrix en Buro Lubbers het stedenbouwkundig plan voor Strijp-R, en in januari 2012 startte de bouw van de eerste fase van 86 woningen. Deze zijn ontworpen door diederendirrix architecten, en zijn herkenbaar aan de grote letters in de witte baksteengevels, die refereren aan de codes van de gesloopte fabrieken. Op de website van Strijp-R is meer informatie te vinden over de geschiedenis en architectuur van Strijp-R. Inmiddels zijn er woonbuurten gerealiseerd ontworpen door: Hilberink Bosch, Happel Cornelissen Verhoeven, Bedaux de Brouwer, Houben & Van Mierlo en Architectuurcentrale Thijs Asselbergs.
In het stedenbouwkundige plan van Strijp-R is de zone aan de Elburglaan bestemd voor particuliere woningbouw. Aan de Elburglaan liggen twee opmerkelijke woningen: Villa Fiftyfifty en het Atlashuis.
Studioninedots ontwierp Villa Fifty Fifty, Elburglaan 13 (afbeelding: studioninedots). Bij deze woning is er sprake van een gelijke waardering van binnen en buiten: fifty-fifty. De kavel is bebouwd tot aan de grenzen. Het bouwvlak is als een dambord in gelijke vlakken verdeeld waarop alle functies een eigen volume hebben gekregen. De volumes variëren: ze zijn dicht of open, overdekt of niet en met een eigen sfeer en materialisatie. Hierdoor is de woning een soort optelsom van bijzondere relaties tussen gebouw en omgeving, tussen open en gesloten en tussen binnen en buiten.
Wandel via de Elburglaan verder naar het Atlashuis…
Het compacte Atlashuis, Elburglaan 23, is ontworpen door Monadnock (afbeelding: Monadnock). Het torenachtige woonhuis staat 45 graden gedraaid ten opzichte van de straat en staat los van de perceelgrenzen. Opmerkelijk is dat alle ramen zijn gegroepeerd rond de hoeken. De diepte van de gevelopeningen laat zien dat de maat en kleur van de bakstenen zowel binnen als buiten hetzelfde is. Deze bepalen het karakter van het rauwe en ingetogen interieur.
Loop iets verder, tussen Elburglaan nr. 25 en nr. 27 bevindt zich een voetpad. Neem dit pad en sla aan het eind van dit pad rechtsaf. Wandel via de Beeldbuisring verder richting Kathodelaan: hier ligt gebouw RF.
Grote delen van gebouw RF, ontworpen door Eek & Dekkers, zijn op vrij brute wijze gesloopt. De kopse kant, met markante portiersloge, en delen van opslagruimtes bleven gespaard. Het concept voor de herbestemming van het gebouw bestaat uit het toevoegen van een nieuwe glazen gevel die ‘los’ blijft van de bestaande bouw. Via de grote nieuwe ramen zijn de oorspronkelijke geklonken en geboute spanten, de betonnen plafondelementen, de daklichten, de kopse scheidingswand, nog steeds zichtbaar.
Wandel een stukje verder over de Beeldbuisring en sla linksaf bij het wandelpad. Dit pad is herkenbaar aan de bestrating van forse betonnen platen.
Aan dit pad liggen nog enkele opmerkelijke bouwprojecten. Links het project CoHousing Strijp-R. Een groep particulieren verenigd in een collectief heeft hier samen met Houben & Van Mierlo architecten een heel eigen woonomgeving te ontwikkeld, met enkele collectieve functies. Het resultaat is een intieme woonbuurt uitgevoerd in een moderne, sculpturale architectuur.
Dit CPO-project grenst aan het voormalige pompgebouw van Strijp-R, gebouw RAG, dat door Eek & Dekkers is getransformeerd tot een wooncomplex. Aan de industriële en stoere uitstraling van het gebouw zijn nieuwe kwaliteiten toegevoegd. Er is veel aandacht voor licht, uitzichten en privacy. Een van de meest karaktervolle ingrepen is de realisatie van een nieuwe binnenstraat. Deze biedt enerzijds toegang tot enkele woningen, en anderzijds maakt deze binnestraat ruimte voor overdekte balkons van de woningen aan de noordzijde. Een langgerekte vide zorgt voor licht bij de bergingen en fietsenstalling in de bestaande kelderbak. RAG werd in 1954 gebouwd en drie jaar later uitgebreid aan de zuidzijde met een machinekamer voor drukopvoerpompen. Dit complex was het machinegebouw voor perslucht en vacuüm. Door middel van de kabel- en leidingenbruggen waren deze installaties ook voor de andere gebouwen op het Strijp R-deel van het Philipsterrein beschikbaar.
Een deel van deze leidingstraat is behouden net als het voormalige laad- en losperron (afbeelding). Dit bevindt zich tegenover gebouw RK. Ooit de keramische werkplaats van Philips, waar onderdelen voor radio’s en televisies werden gemaakt. Dit gebouwencomplex is door Piet Hein Eek getransformeerd. In dit complex bevinden zich momenteel de meubelfabriek, een winkel/showroom, een restaurant en enkele ateliers. Deze transformatie werd in 2011 genomineerd voor de Dirk Roosenburgprijs. De transformatie van het complex zette de ontwikkeling van Strijp-R op de kaart. Op de website van Piet Hein Eek staat meer informatie over de verdere ontwikkeling van het complex RK.
Loop via het complex van Piet Hein Eek naar de Halvemaanstraat. Sla linksaf en wandel richting de rotonde.
Rotonde is sinds 2019 uitgevoerd met een kunstwerk: de Drentslamp. Dit kunstproject startte in 2018 naar aanleiding van het 90-jarig bestaan van de wijk Drents Dorp. De locatie, de rotonde Halvemaanstraat-Zwaanstraat, is een centrale plek in de wijk en maakt deel uit van de Groene Corridor tussen Eindhoven en Oirschot. Zo’n 65 wijkbewoners en 165 leerlingen van basisschool Strijpdorp werken onder begeleiding van kunstenaar Ed van Gennip aan het project. Drents Dorp werd in de jaren twintig van de 20e eeuw gebouwd. Het was een wijk waar Philips vooral gezinnen uit de provincie Drenthe huisvestte. Veel dochters uit deze gezinnen werkten in de fabricage van gloeilampen.
Wandel via de rotonde naar Strijp-T. Dit complex is vanaf de rotonde, via een pad, toegankelijk voor voetgangers.
Deel 4: innovatief Strijp-T
Na de Tweede Wereldoorlog groeide Philips sterk. Al snel was de productielocatie Strijp-S te klein en werden bedrijfsonderdelen naar het nieuwe nog vrijwel lege bedrijfsterrein Strijp-T overgeplaatst. Dit terrein had Philips al voor de oorlog verworven, maar het was nooit grootschalig tot ontwikkeling gekomen. Vanaf de jaren vijftig verrezen hier in een relatief korte periode meerdere industriële gebouwen, ontworpen door het Architecten en Ingenieursbureau van Philips (AIB). De eerste grootschalige gebouwen op Strijp-T waren een nieuwe kartonnagefabriek, gebouw TK, en een nieuwe papierfabriek, gebouw TAA. met de realisatie van deze gebouwen werden de papier- en kartonnageactiviteiten definitief overgeplaatst van Strijp-S naar Strijp-T.
Loop het industrieterrein op en sla voor de gebouwen van Smurfit Kappa (TK) rechtsaf in zuidelijke richting en wandel ongeveer 150 meter parallel aan de Zwaanstraat. Bij de Rondweg / Ring herkenbaar aan het verhoogde viaduct (Strijps Bultje) bevindt zicht de kenmerkende energiecentrale van Strijp-T met twee schoorstenen…
De energiecentrale TR ontstond begin jaren vijftig op de tekentafels van het Architecten- en Ingenieursbureau van Philips (afbeelding). Het complex is aanvankelijk met slechts één schoorsteen opgeleverd. De tweede schoorsteen, net als de eerste 76 meter hoog, dateert uit 1953. De centrale werd diverse keren uitgebreid en aangepast: in 1956 en 1960. In 1970 werd de turbinehal uitgebreid. De centrale kende gedurende deze periode verschillende energiebronnen: kolen, olie en uiteindelijk aardgas.
In 2018 is de energiecentrale TR verbouwd tot Innovation Powerhouse. Deze verbouwing is ontworpen door Margriet Eugelink (Eugelink Architectuur), Stefan de Bever (De Bever Architecten) en Janne van Berlo (Atelier Van Berlo). Belangrijke ingreep is de realisatie van de centrale lichtstraat in de lengte van het gebouw. Een deel van het plafond is vervangen door glas, waardoor er veel licht binnenvalt en de hoogbouw te zien is. Ook is het hoge gedeelte van het gebouw ‘afgemaakt’ met een stalen constructie waar noodtrappen in zijn aangebracht. Door deze toevoeging heeft het gebouw zijn oorspronkelijk beoogde, symmetrische, gevelopbouw gekregen. De verbouwing werd 2019 genomineerd voor de Dirk Roosenburgprijs. Sinds 2020 zijn de schoorstenen het decor van een bijzonder lichtkunstwerk ontworpen door Hugo Vrijdag. TR is een gemeentelijk monument en kan ook virtueel worden bezocht. Bekijk hier deze virtuele rondleiding.
Achter Innovation Powerhouse ligt gebouw TQ. Dit langgerekte gebouw is met ruim 40.000 m2 vloeroppervlakte het grootste kantoorgebouw op Strijp-T. In TQ huisvestte Philips aanvankelijk de commerciële en technische afdelingen van de hoofdindustriegroep Producten voor Industriële Toepassingen en de commerciële afdeling van de hoofdindustriegroep Röntgen en Medische Apparaten.
In 1984 werd in gebouw TQ het inmiddels belangrijkste bedrijf van deze regio opgericht: ASML. Het ontstond als joint venture tussen chipmachinefabrikant ASM International en Philips. Samen bouwden ze machines waarmee op grotere schaal computerchips konden worden gemaakt. ASML verhuisde na enkele jaren de productie naar Veldhoven. Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van de chipmachinefabrikant werd een bijzonder monument in de tuin van TQ onthuld.
Gebouw TQ is inmiddels getransformeerd door Van Boven Architecten tot een bedrijfsverzamelgebouw met flexibel in te delen ruimtes. Hierdoor kunnen er ook kleinere bedrijven en starters op het gebied van innovatie terecht. Het gebouwdeel bij het spoor, TQ 5 en 6, is getransformeerd naar multifunctionele bedrijfs- of onderwijsruimte. Voor het ontwerp van deze verbouwing tekenden architect Niels Olivier samen met Bo.2 architectuur en stedenbouw.
Het bedrijventerrein maakt de laatste jaren een enorme ontwikkeling door. Tal van gebouwen worden verbouwd en uitgebreid, de hekken zijn op tal van plaatsen verdwenen en het Gloeilampplantsoen is weer in ere hersteld. Strijp-T is een populaire locatie voor uiteenlopende hightech bedrijven.
Wandel via het Gloeilampplantsoen richting het spoorviaduct. Hier in de hoek van de Beukenlaan/Achtseweg-Zuid bevindt zich een poort. Wandel onder het spoorviaduct weer richting Woensel-West. In de hoek, achter de bakstenenmuren, bevindt zich de voormalige joodse begraafplaat. Einde wandeling: paviljoen KEVN/school.